Wie en wat
Henk Wiegant schrijft: ‘In de column van Caspar Janssen op vrijdag 17 november lees ik: De plek is nog unieker dan voorheen, bedenk ik me…’
En wat is het probleem?
Wiegant: ‘Dat moet zijn: bedenk ik of realiseer ik me.’
Heeft hij gelijk?
Ja. Je hoort en leest het vaak, maar het is (nog) niet correct. Dat wederkerend maken van werkwoorden (beseffen is een ander slachtoffer) is een opvallend fenomeen, in een tijd dat gebruikers taal eerder lijken te versimpelen en verkorten. Even opvallend is dat het omgekeerde ook gebeurt, zo leerde René Appel ons. Hij las in de krant van 7 november: ‘Hoewel pas minister sinds mei herinnert niemand meer zijn voorganger Sapin’. Appel: ‘Hier lijkt het wederkerend voornaamwoord ‘zich’ te zijn vergeten. Dit past in een trend, want dat wederkerend voornaamwoord bevindt zich in de gevarenzone. Steeds vaker hoor of lees ik constructies als ‘Boven de Atlantische Oceaan ontwikkelt een hogedrukgebied’ of ‘Je moet wel realiseren dat het op deze manier steeds moeilijker wordt.’
Heeft ook hij gelijk?
Ja, geen speld tussen te krijgen. Overigens is er in de door Appel genoemde gevallen geen twijfel over de betekenis. In het geval van bedenken en zich bedenken natuurlijk wel. Zich bedenken betekent nog eens overwegen; van zijn mening terugkeren. Dat is iets anders dan iets bedenken.
En er is meer
Beide voorbeelden van onze lezers bevatten nog iets opmerkelijks. Bij ‘De plek is nog unieker dan voorheen’ kun je je strikt genomen afvragen hoeveel gradaties van uniek er bestaan. En in Appels voorbeeld ‘Hoewel pas minister sinds mei herinnert niemand meer zijn voorganger Sapin’ is sprake van een pijnlijk verkeerde samentrekking, waarover al eerder in deze rubriek is geschreven. In de bijzin ‘Hoewel pas minister sinds mei’ is het onderwerp weggelaten. Dat moet dan wel hetzelfde zijn als dat van de hoofdzin ‘herinnert niemand meer zijn voorganger Sapin’. En dat is niemand.
Doet de krant dan helemaal niets goed?
Zo erg is het nu ook weer niet. Zo sluiten we goedgemutst af met deze mail van Rutger van Gent: ‘Gelukkig komt een uiterst verwarrend anglicisme in de krant weinig meer voor: globaal, terwijl wereldwijd bedoeld wordt.’ En dat terwijl dit vermaledijde synoniem van mondiaal inmiddels wel in Van Dale staat.
Uit: De Volkskrant – Bart Koetsenruijter, 23 november 2017